Δευτέρα 6 Οκτωβρίου 2008
Πέμπτη 4 Σεπτεμβρίου 2008
ιτς ε γκιρλ, ιτς ε μπόυ
Εκείνη την ημέρα του καλοκαιριού στην πλατεία στη Στεμνίτσα γρήγορα κυκλοφόρησε το νέο πως η Δωροθέα γέννησε. Η μάνα μου, φίλη της και γειτόνισσα, έγκυος κι εκείνη με μένα στην κοιλιά της, έτρεξε από τις πρώτες για να την συγχαρεί. Στην πόρτα, στην είσοδο του σπιτιού, συνάντησε τον ευτυχισμένο πατέρα του μωρού, που ήταν και μπρούκλης.
-“Γεια σου Γιώργο μου”, του είπε, “Nα σου ζήσει το μωρό! Tι είναι αγοράκι ή κοριτσάκι;”
Ο πατέρας του μωρού, που όπως είπαμε ήταν μπρούκλης, της απάντησε.
-«Ιτς ε γκίρλ, άιμ βέρυ χάπι, σ’ ευχαριστώ Βιλελμίνη μου». Η μάνα μου καμώθηκε πως κατάλαβε τι ήταν το μωρό και είπε:
-«Να σου ζήσει και πάλι Γιώργο μου, θα ανέβω επάνω να δω τη Ροδοθέα και το μωρό».
-«Γιες Βιλελμίνη απ στερ, με το καλό να έρθει και το δικό σου».
Η μάνα μου ανέβηκε, αγκάλιασε την Δωροθέα, της έδωσε τις ευχές της κι εκείνη περήφανη της είπε.
-«Έλα Βιλελμίνη μου να σου δείξω την κόρη μου, να δεις τι όμορφη που είναι!»
Η μάνα μου έμεινε έκθαμβη από την ομορφιά του μωρού και έδωσε τις καλλίτερες ευχές, για να έχει πάντα υγεία και καλή τύχη και να είναι πάντα όμορφο. Οι ευχές της μάνας μου έπιασαν όλες.
Το καλοκαίρι έφυγε κι ο χειμώνας είχε μπει για τα καλά, οπότε ήρθε και η δικιά μου σειρά να γεννηθώ. Ο πατέρας μου από τη χαρά του για το πρώτο του παιδί που ήταν κι αγόρι, βγήκε στην πλατεία, και κέρναγε τους φίλους του στο καφενείο. Ο γείτονας μας ο Δήμος, ο Καραλής έτρεξε στην γυναίκα του την Σταυρούλα, την αποκαλούμενη και Πεταρούδα, για να της προλάβει τα ευχάριστα.
-«Τάμαθες;», της είπε, «γέννησε η Βιλελμίνη».
-«Μπράβο! να της ζήσει», είπε η Πεταρούδα, «Τι παιδί έκανε;»
-«Ιτς ε μπόυ», της απάντησε ο Δήμος.
-«Τι είπες;» του είπε η Πεταρούδα, «Τι παιδί είναι πάλι φτούνο;»
αλλά απάντηση δεν πήρε. Οπότε μια και δυο ήρθε σπίτι μας.
-«Βελμίνη μου», της είπε, «Να σου ζήσει το μωρό! Αγόρι ή κορίτσι είναι;»
-«Αγόρι είναι! Καλά δεν σου το είπε ο Δήμος σου;»
-«Μου το είπε! Να δεις όμως πως διάτανο μου τόπε, ότι είναι “τσεμπόυ”.
- «Έτσι είναι οι μπρούκληδες Πεταρούδα μου, τα λένε αλλιώς μην σκας.»
-«Τι να μη σκάω, που δεν καταλαβαίνω τι λέει! Άσε που θέλει να τον φωνάζω και Ντέμη! Σιγά! Να πάει να φάει κουτσιά.»
Μετά η Πεταρούδα ήρθε κοντά μου, μ’ έφτυσε να μη βασκαθώ, με σταύρωσε, είπε να έχω όλα τα καλά και με ξεμάτιασε, χασμουρήθηκε μάλιστα πολλές φορές.
-«Μωρ’ Βελμίνη στο ματιάσανε κιόλας! Πρόσεχε το παιδί.»
Από το σπίτι μας πέρασαν κι άλλοι πολλοί, κι η μάνα μου πάντα περήφανη καμάρωνε για μένα. Πρώτη και καλλίτερη ήρθε κι η εξαδέλφη της, η Μαρία, που με φίλησε κι ευχήθηκε στη μάνα μου το καλλίτερο. Η μάνα μου της ευχήθηκε να έχει κι εκείνη ότι ποθεί και μια καλή τύχη και να βρεθεί ένα καλό παιδί να την πάρει και σαν ξαδέρφες και καλές φίλες που ήσαν, είπαν πολλά και διάφορα, οπότε μεταξύ των άλλων της είπε:
-«Άκουσε να δεις Μαρία μου, να σου πω να γελάσεις, πως στον κόρακα λένε οι μπρούκληδες τ΄ αγόρια και τα κορίτσια: «τσεμπόυ, τσε …» Άει στο διάτανο», είπε η μάνα μου, «το ξέχασα !»
Η εξαδέλφη της η Μαρία, τότε, που κείνο τον καιρό είχε μυηθεί στην μαρξιστική ιδεολογία και σαν νεοφώτιστη ήταν κάτοχος της απόλυτης αλήθειας και γνώστης παντός επιστητού, αντί να γελάσει, της είπε
-«Αυτά να τα βλέπεις εσύ Βιλελμίνη. Εσύ μια του προοδευτικού χώρου, μια βενιζελικιά, που παντρεύτηκες την συντήρηση και την αντίδραση, έναν μπουρζουά! Οι Αμερικανοί ιμπεριαλιστές θα μας κάνουν να χάσουμε την γλώσσα μας, μόνο τα δολάρια μετράνε γι’αυτούς.»
Η μάνα μου τη ρώτησε παραξενεμένη:
-«Γιατί Μαρία μου τα λες όλα αυτά; Τ’ αδέλφια μου στην Αμερική δεν με ξεχνάνε ποτέ! πάντα κάτι μας στέλνουν. Ο Σωκράτης μου, εντάξει, δεν μ΄ αφήνει κι έτσι, δεν είναι όμως και κανένας μπουρζουάς όπως τον είπες!”
Η Μαρία όμως συνέχισε ακάθεκτη:
-«Οι πουλημένοι κονδυλοφόροι της δεξιάς και η ημιμάθεια της αστικής διανόησης, να το δεις που θα ξεχάσουν να γράφουν όπως μιλάμε τώρα και για να πουλήσουν γνώση και για να μας ξεπουλήσουν, θα μας πετάνε τις αμερικανικούρες τους και δεν ξέρω τι άλλο. Και να δεις που δεν θα γελάμε όπως τώρα, γιατί οι λέξεις τους θα μπουν στη γλώσσα μας κι ο καθένας μας θα κάνει επίδειξη γνώσεων αμολώντας αμερικανικούρες.»
Εγώ από την κούνια, τ΄ άκουγα όλα αυτά, αλλά πάντα με τους μαρξιστές είχα δυσκολίες στα επιχειρήματα και πάντα θαύμαζα τις περίτεχνες φράσεις τους, με τις οποίες υποστήριζαν τις θέσεις τους και τον ιδεατό και ιδεώδη τους κόσμο.
Βεβαίως τα χρόνια πέρασαν, ακολούθησαν πόλεμοι και ανείπωτες καταστροφές. Οι διάφοροι -ισμοί που τους προκάλεσαν, άλλοι νωρίς, άλλοι αργά ηττήθηκαν από την ιστορία, αφού πρώτα κατέστρεψαν τις χώρες και τους λαούς και κατέρρευσαν.
Και γιατί τα γράφω όλα αυτά, γιατί μου φαίνεται πως η θεία η Μαρία είχε δίκιο. Στην εποχή μας που κυριαρχεί η αγραμματοσύνη και η ημιμάθεια, οι διάφοροι βολεμένοι και μη, χωρίς περίσκεψη και χωρίς αιδώ, μιλούν και εκτοξεύουν τις αγγλικούρες τους, τα greeklish, για να φαίνονται σπουδαίοι και για να κρύψουν την αμάθεια τους. Στα καταστήματα αντί για εκπτώσεις, γράφουν sales, η ελληνική αστυνομία γράφεται police, τα ασθενοφόρα ambulance, αντί για τροχάδην κάνουμε πλέον τζογκινγκ, και αντί για κάμψεις των αγκώνων κάνουμε πουσάπς.
Αλλά το πιο ακραίο και γελοίο το συναντάς στα μαιευτήρια της οδού Κηφισίας, όπου τα εκεί ευρισκόμενα ανθοπωλεία συνοδεύουν τα άνθη που προσφέρουν οι επισκέπτες στις νέες μητέρες, με μπαλόνια που γράφουν «it’s a boy» ή «it’s a girl». Ευχές ακατανόητες, που είναι εντελώς ξένες προς τον Έλληνα, τη γλώσσα του και τα ήθη του. Γιατί το νεογέννητο δεν είναι απλά ένα αγόρι ή ένα κορίτσι, αλλά το δικό μου αγόρι, το δικό μου κορίτσι, το παιδί μου. Και μη μου πείτε ότι με την αγγλόφωνη επιγραφή αυξάνουν τα κέρδη τους, διότι ένα τέτοιο επιχείρημα είναι τουλάχιστον φαιδρό.
Αλλά τι να πεις; That’s life!
Κυριακή 13 Ιουλίου 2008
Η χρήση αγγλικών στην καθημερινότητα μας
Στο φαινόμενο αυτό δεν υποκύπτουν μόνο τα περιοδικά του λεγόμενου λάιφ στάιλ, τα οποία μας έχουν πλημμυρίσει τελευταία με τους ξενόγλωσσους τίτλους, αλλά δυστυχώς ακόμη και εφημερίδες όπως η Καθημερινή που με το «GK» της εισάγει τα επιμέρους θέματα με αγγλικούς τίτλους, (μια ματιά θα σας πείσει). Δεν υπάρχει επιχείρηση που «σέβεται» τον εαυτό της και να μην μιλά «απταίστως» την αγγλική. Έτσι στα μαιευτήρια της Κηφισίας τα παραπλεύρως ευρισκόμενα ανθοπωλεία συνοδεύουν τα άνθη που προσφέρουν οι επισκέπτες, στις νέες μητέρες, με μπαλόνια που γράφουν «it’s a boy» ή «it’s a girl», ευχές που είναι εντελώς ξένες προς τον Έλληνα, τη γλώσσα του και τα ήθη του. Γιατί το νεογέννητο δεν είναι απλά ένα αγόρι ή ένα κορίτσι, αλλά το δικό μου αγόρι, το δικό μου κορίτσι, το παιδί μου. Και μη μου πείτε ότι με την αγγλόφωνη επιγραφή αυξάνουν τα κέρδη τους, διότι ένα τέτοιο επιχείρημα είναι τουλάχιστον φαιδρό.
Ακόμη όμως και η κρατική τηλεόραση έχει υποκύψει στα θέλγητρα της αγγλικής γλώσσας. Στη ΝΕΤ όταν βγαίνει το σήμα των ειδήσεων, οι ξένες πόλεις αναγράφονται στην αγγλική. Άραγε, αν αντί για Rome, γραφόταν Ρώμη, θα υποβιβαζόταν το επίπεδο των ειδήσεων; Ή αν θέλουμε να τηρούμε τις ισορροπίες γιατί γράφουν το Πεκίνο Beijing και δεν το γράφουν στα κινέζικα με ιδεογράμματα ή την Μόσχα με την Κυριλλική γραφή; Ακόμη έχουμε τις εκπομπές «Top stories, Rewind, Τale spin, Press, Pre game κ.α.», ή στην ΕΤ1 την «Green team».
Και η αγγλόφωνη παιδεία μας δεν σταματά εκεί: Η Αστυνομία κυκλοφορεί ως POLICE, προς διευκόλυνση, γνώση και συμμόρφωση του υπόκοσμου των αλλοδαπών, ενώ τα ασθενοφόρα μεταγλωττίστηκαν σε AMBULANCE για να είναι σαφείς η ιδιότητά τους. Επίσης δεν θα πρέπει να παραλείψουμε και τις ενημερωτικές αφίσες, που αναρτήθηκαν την προστασία των οδηγών όπου απεικονίζουν μια παιδική ζωγραφιά με ένα παιδάκι και δίπλα δύο τάφους, κάτω από κάθε σχέδιο υπάρχουν αντίστοιχα οι λέξεις: «Me, mam, dad /Δεν φορούσαν ζώνη» ή άλλη αφίσα με τις φράσεις «You can drive/ but you can’t drink/You can drink/but can’t drive/Freedom of choice baby...». For God’s Shake σε ποιον απευθύνονται; σε ποια χώρα τάχα, και γιατί επιθυμούν να προστατεύσουν μόνο τους γνώστες της αγγλικής γλώσσας; οι άλλοι δεν χρήζουν προστασίας; Δεν είναι άνθρωποι, Έλληνες πολίτες φορολογούμενοι; Με ποιο δικαίωμα σπαταλούν τα χρήματα τους, και τους εξαιρούν από την ενημέρωση; Γιατί αυτός ο ρατσισμός;
Πέρα από τα ανωτέρω, θεωρώ ότι οι διαφημίσεις στην αγγλική θα έπρεπε να κινητοποιήσουν και το «Ινστιτούτο Καταναλωτή». Διότι διαφημίσεις τέτοιου είδους επιθυμούν να παραπλανήσουν, παρά να ενημερώσουν, αφού έτσι πουλάνε διαφορετικό προϊόν από ότι διαφημίζουν. Κακά τα ψέματα, οι διαφημίσεις στην αγγλική δεν μεταφράζονται επακριβώς, δεν έχουν το ίδιο νόημα και διαφορετικά εντυπώνονται. Άλλο να ακούς hair system και άλλο σύστημα τριχών ή σύστημα μαλλιών ή σύστημα για τρίχες.
Τέλος, στα μέσα μεταφοράς όπως ο ηλεκτρικός, το μετρό και τα τραμ η αναγγελία των στάσεων και στην αγγλική, θυμίζει χώρα υπό αποικιακό καθεστώς. Ας μην επεκταθούμε και στο «mind the gap between the train and the platform». Σε χώρες όπως η Γερμανία, η Ισπανία, η Γαλλία, η Ιταλία με τεράστιο αριθμό ξενόγλωσσων επισκεπτών αλλά και με αξιοπρέπεια, δεν άκουσα κάτι τέτοιο και φαντάζομαι πως ούτε το διανοήθηκαν ποτέ.
Γιώργος Σ. Φατούρος
Τετάρτη 7 Μαΐου 2008
Οικονομία νερού στις αρδεύσεις
Πρέπει να πούμε ότι στην Ελλάδα λειτουργούν σημαντικά συλλογικά αρδευτικά δίκτυα, όπου η μεταφορά και εφαρμογή του νερού γίνεται μέσα από ανοικτές διώρυγες, ή κλειστά δίκτυα υπό πίεση, τα δίκτυα αυτά είναι κατά βάση πεπαλαιωμένα και οι απώλειες σε νερό σημαντικές. Ουσιαστικό περιορισμό στην σπατάλη του νερού θα αποτελούσε η μετατροπή των ανοικτών δικτύων σε κλειστά, με συμμετοχή των αγροτών στις δαπάνες, αλλά και η χρέωση του νερού με το κυβικό μέτρο. Στην περίπτωση των ανοικτών δικτύων τούτο δεν είναι εφικτό και η χρέωση του γίνεται με βάση το είδος της καλλιέργειας και την έκταση. Στα κλειστά δίκτυα, όπου οι υδροληψίες φέρουν υδρομετρητές, η χρέωση του νερού αποφεύγεται να γίνεται με το κυβικό και γίνεται πάλι με το είδος της καλλιέργειας και την έκταση, με συνέπεια οι αγρότες να ξεχνούν να κλείνουν την στρόφιγγα και το νερό να ρέει σπάταλα, να καταναλώνεται ενέργεια και να παρατηρούνται διαβρώσεις και αποπλύσεις εδαφών.
Αιτία επίσης της κατασπατάλησης των υδατικών πόρων και ειδικότερα η εξάντληση του υπόγειου υδροφορέα, ο οποίος έπρεπε να αποτελεί τα στρατηγικά αποθέματα νερού, είναι και η επιδότηση της βαμβακοκαλλιέργειας. Οι αγρότες με τις υψηλές τιμές που απολάμβαναν προχώρησαν σε επέκταση της καλλιέργειας του βαμβακιού (και αυτό είναι εύλογο) και σε ανόρυξη γεωτρήσεων σε εξόχως μεγάλα βάθη που από κάθε πλευρά η λειτουργία τους είναι αντιοικονομική. Το δε αντλούμενο νερό προέρχεται από υδροφόρους ορίζοντες συχνά μη ανανεώσιμους, πράγμα που δημιουργεί περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως η υφαλμύρινση των υδάτων, από την εισροή του μετώπου της θάλασσας στην ενδοχώρα, την ερημοποίηση των εδαφών, καθώς και πρόκληση καθιζήσεων και ρωγμών, επιπτώσεις που είναι μη αναστρέψιμες. Πέραν τούτου με τη λανθασμένη αυτή πολιτική, από τις υπεραρδεύσεις, οδηγηθήκαμε στην απόπλυση και την σκελετοποίηση των εδαφών από την έλλειψη οργανικής ουσίας και στη μείωση της γονιμότητας τους. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι να απαιτούνται διαρκώς νέες αυξημένες εισροές σε λιπάσματα και φυτοφάρμακα, με συνέπεια την αύξηση του κόστους παραγωγής, την ρύπανση των υδάτινων αποδεκτών και την μείωση της βιοποικιλότητας.
Για την αποφυγή των προαναφερθέντων, προϋπόθεση για τη χορήγηση επιδότησης, από πλευράς πολιτείας, για την καλλιέργεια βαμβακιού, αλλά και για την όποια καλλιέργεια, θα έπρεπε να αποτελεί η αυστηρή τήρηση από πλευράς αγροτών των «Κωδικών της ορθής Γεωργικής Πρακτικής». Η δε καλλιέργεια του βαμβακιού έπρεπε να ενταχθεί σε ένα σύστημα πολυετούς αμειψισποράς (εναλλαγής των καλλιεργειών), μέσα στις οποίες θα να παρεμβάλετε και μια ξερική καλλιέργεια.
Από λαϊκισμό, αλλά και την υστερόβουλη σκέψη της καρπώσεως μεγαλύτερων εισροών από την Ε Ε, άφησαν τους αγρότες ανεξέλεγκτους να καλλιεργούν συνεχώς βαμβάκι, με δυσμενή αποτελέσματα στους εδαφικούς και υδατικούς πόρους, αδιαφορώντας για το περιβάλλον και τις αντοχές της οικονομίας, ας μην ξεχνάμε και το σύνθημα «όλα τα κιλά, όλα τα λεφτά».
Η μέθοδος άρδευσης που συγκεντρώνει τα περισσότερα πλεονεκτήματα για την εξοικονόμηση νερού και όχι μόνο, είναι η άρδευση με σταγόνες, μόνο που για να είναι εφικτή η εγκατάσταση τέτοιων συστημάτων, πρέπει να το επιτρέπει και το είδος της καλλιέργειας. Πέραν τούτου τα συστήματα αυτά είναι μόνιμα και απαιτούν λόγω του υψηλού αρχικού κόστους εγκατάστασης, οι εκτάσεις να είναι ιδιόκτητες, ή σε περίπτωση μισθωμένων αγροτεμαχίων η μίσθωση να γίνεται σε βάθους χρόνου επαρκούς για την απόσβεση της εγκατάστασης ενός τέτοιου συστήματος. Εξ αιτίας της ακολουθούμενης πρακτικής της μίσθωσης των αγροτεμαχίων σε περιορισμένο βάθος χρόνου, είναι και ο λόγος που συχνά οι αγρότες οδηγούνται στην άρδευση με κανόνια, επειδή τα αρδευτικά αυτά συγκροτήματα τους δίνουν την ευχέρεια να τα μετακινούν εύκολα από το ένα αγροτεμάχιο στο άλλο. Γι’ αυτό η πολιτεία θα πρέπει να λάβει μέτρα προς την κατεύθυνση αυτή.
Πάντως εγώ δεν είμαι αισιόδοξος, γιατί απαιτείται ριζική αλλαγή νοοτροπίας από πλευράς φορέων και αγροτών. Σε μια σύσκεψη που είχα λάβει μέρος, πριν από χρόνια στη Λάρισα, για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας, μεταξύ υπηρεσιακών παραγόντων και εκπροσώπων των αγροτών, σε ερώτηση προς τον πρόεδρο του Τοπικού Οργανισμού Εγγείων Βελτιώσεων, για το τι μέτρα προτείνει για την αντιμετώπιση της κατάστασης, αυτός απάντησε «να αποζημιωθούν από τον ΕΛΓΑ». Και να είστε βέβαιοι, ότι η όποια οικονομία νερού ήθελε ποτέ προκύψει, αυτή θα οδηγήσει σε επέκταση των αρδευόμενων εκτάσεων.
Πέμπτη 10 Απριλίου 2008
Εκτροπή Αχελώου
Η εκτροπή του Αχελώου ποταμού και η άρδευση της Θεσσαλικής πεδιάδας
Ο Αχελώος και ή εκτροπή του, τις τελευταίες δεκαετίες, αποτελεί ένα είδος εμμονής του πολιτικού κόσμου της χώρας, όνειρο, μάλλον καθ’ υποβολήν, για τους Θεσσαλούς ως η μόνη οδός για την ανάπτυξη, αλλά και σημείο τριβής με τους Αιτωλοακαρνάνες, οι οποίοι αντιτίθενται στην ιδέα, προκειμένου να μην στερηθεί η περιοχή τους τον πλούτο των υδάτων του ποταμού.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Σύμφωνα με τις υφιστάμενες μελέτες, οι εκτάσεις που πρόκειται να αρδευτούν στη Θεσσαλία από την εκτροπή των νερών του Αχελώου, ευρίσκονται εντός μιας περιμέτρου 3.400.000 στρεμμάτων περίπου. Στην ανωτέρω περίμετρο αρδεύονται σήμερα, μέσω συλλογικών αρδευτικών δικτύων, από συλλογικές και ιδιωτικές γεωτρήσεις και από πρόχειρα δίκτυα, περί τα 2.400.000 στρέμματα, μένει δηλαδή ένα έλλειμμα προς άρδευση 1.000.000 στρεμμάτων.
Πρέπει επίσης να παραδεχθούμε, ότι οι αρδεύσεις όπως γίνονται σήμερα συχνά είναι αλόγιστες, αλλά και σε αρκετές περιπτώσεις ανεπαρκείς, η άντληση νερού από τις γεωτρήσεις γίνεται από μεγάλα βάθη που τις καθιστά αντιοικονομικές, τα υφιστάμενα αρδευτικά δίκτυα είναι πεπαλαιωμένα, πρόχειρα, συχνά με χωμάτινες διώρυγες, με τεράστιες απώλειες σε νερό και κακή έως ανεπαρκή στράγγιση.
Για την αντιμετώπιση όλων των ανωτέρω και την κάλυψη του αρδευτικού ελλείμματος, προτείνεται ως μόνη δυνατή και δέουσα λύση για την ανάπτυξη της Θεσσαλίας, τρόπον τινά ένα είδος «τελικής λύσης», η εκτροπή προς αυτήν μέρους των υδάτων του άνω ρου του Αχελώου, 600 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού ετησίως, με τα οποία μπορούν να αρδευτούν περί τα 850.000 στρέμματα καθαρής γεωργικής γης. Επειδή μάλιστα δεν υφίστανται τα απαραίτητα αρδευτικά δίκτυα, για τη μεταφορά του νερού στα αγροκτήματα, τα νερά της εκτροπής θα παροχετεύονται στη Θεσσαλική πεδιάδα μέσω του Πηνειού ποταμού, οι δε ενδιαφερόμενοι καλλιεργητές, θα αντλούν από εκεί το νερό και θα το στέλνουν στις καλλιέργειες τους που θα βρίσκονται εκατέρωθεν και κατά μήκος της κοίτης του ποταμού. Δεν μας λένε όμως, μέχρι ποία απόσταση και σε ποίο βάθος είναι τούτο πρακτικά εφικτό και οικονομικά συμφέρον, ώστε να καλυφθούν οι αρδευτικές ανάγκες στις μεγαλύτερες το δυνατό εκτάσεις;
Εναλλακτικές λύσεις
Και εδώ ερχόμαστε να παρατηρήσουμε, ότι σύμφωνα με υφιστάμενες μελέτες, τις οποίες επιμελώς ξεχνούν οι θιασώτες της εκτροπής, από το διαθέσιμο και πρακτικώς εκμεταλλεύσιμο επιφανειακό υδατικό δυναμικό της λεκάνης απορροής του Πηνειού ποταμού, μπορούν να κατασκευαστούν οι κατωτέρω ταμιευτήρες, των οποίων η δυνατότητα απόληψης νερού σε εκατομμύρια κυβικά μέτρα το χρόνο είναι: Ενιπέα (Παλιοδερλί) 63, Μουζακίου – Πύλης 144, Κρύας Βρύσης 367, Θεόπετρας 20, Νεοχωρίου 24, Καλούδας 62, Παλαιομονάστηρου 30, Φράγματα (ρουφράκτες) Πηνειού 79, Σμοκόβου 144, Κάρλας 107, ήτοι σύνολο 1.219 εκ. κ. μ. νερού.
Από το ανωτέρω σύνολο αφαιρούνται 611 εκατ. κ. μ. νερού που είναι απαραίτητα για την τροφοδοσία των υπόγειων υδροφόρων οριζόντων και για απώλειες, αλλά και του ανέφικτου, όπως φαίνεται, της κατασκευής των φραγμάτων Κρύας Βρύσης και Θεόπετρας, απομένει τελικά ένα εκμεταλλεύσιμο επιφανειακό υδατικό δυναμικό, συνολικά 584 εκατ. κ. μ. Λαμβάνοντας δε υπόψη ότι σύμφωνα με το υφιστάμενο, αλλά και το προτεινόμενο σύστημα καλλιεργειών στη Θεσσαλική πεδιάδα, για ένα στρέμμα απαιτούνται 700 κ. μ. νερού ετησίως, από τους ανωτέρω ταμιευτήρες μπορούν να αρδευτούν περί τα 840.000 στρέμματα καθαρής γεωργικής γης, όση περίπου και η έκταση που πρόκειται να αρδευτεί από τα νερά της εκτροπής.
Από τα προαναφερθέντα έργα, έχει ήδη ολοκληρωθεί από χρόνια, ο ταμιευτήρας Σμοκόβου, τα νερά του οποίου παραμένουν μέχρι σήμερα ανεκμετάλλευτα. Και εντός του έτους αναμένεται η περάτωση των έργων του ταμιευτήρα της Κάρλας. Με τα νερά των ανωτέρω ταμιευτήρων πρόκειται να αρδευτούν περί τα 340.000 στρέμματα των νομών Καρδίτσας, Λάρισας και Μαγνησίας, με τους δύο τελευταίους να είναι και οι πλέον ελλειμματικοί σε αρδευτικό νερό.
Θα περίμενε κανείς, αφού γίνει πρώτα η αξιοποίηση των νερών των ανωτέρω δύο ταμιευτήρων και εφ’ όσον οι αγρότες της Θεσσαλίας αντιδρούν θετικά στην προσφορά του αρδευτικού νερού και εξακολουθεί να υπάρχει περαιτέρω ζήτηση, να προχωρήσει σταδιακά και η κατασκευή και των υπολοίπων ταμιευτήρων. Με την περάτωση της κατασκευής του συνόλου των προαναφερθέντων έργων και την ολοκλήρωση της εκμετάλλευσης των υδατικών πόρων της λεκάνης απορροής του Πηνειού, οι μη αρδευόμενες εκτάσεις θα περιοριστούν στο ελάχιστο.
Εάν εξακολουθούν να υπάρχουν ακόμη απαιτήσεις για αρδευτικό νερό, και εφ’ η ακολουθούμενη διάρθρωση των καλλιεργειών είναι για την εθνική οικονομία επωφελής, όπως π.χ. η παραγωγή κτηνοτροφικών φυτών για την παραγωγή ζωοκομικών προϊόντων στα οποία είμαστε ελλειμματικοί ή την παραγωγή βιοκαυσίμων, που θα βοηθήσουν δραστικά στη μείωση των συναλλαγματικών εκροών, και την απεξάρτηση της χώρας από ξένα κέντρα αποφάσεων, τότε και μόνον τότε, θα πρέπει να εξετασθεί η εκτροπή μέρους των υδάτων του Αχελώου. Η δε εκτροπή, θα πρέπει να αποτελέσει στην όλη υπόθεση για την άρδευση της Θεσσαλικής πεδιάδας, την έσχατη λύση.
Σε ότι αφορά την δυσμενή περιβαλλοντική διάσταση, από την μειωμένη παρουσία νερού στην κοίτη του Πηνειού κατά τους θερινούς μήνες, τούτο δεν αποτελεί σημερινή υπόθεση και πριν την ανόρυξη των γεωτρήσεων τα νερά της κοίτης του ποταμού ήσαν περιορισμένα. Άλλωστε αυτό είναι και το χαρακτηριστικό του συνόλου σχεδόν των ποταμών της χώρας και τα οικοσυστήματα τους είναι προσαρμοσμένα στη διάσταση αυτή.
Το οικολογικό πρόβλημα
Ουσιαστικό ρόλο στην προστασία του περιβάλλοντος σε μια περιοχή, παίζει το ακολουθούμενο σύστημα εκμετάλλευσης και όχι η έλλειψη νερού. Στη Θεσσαλία καλλιεργούνται σήμερα, σιτηρά σε ποσοστό 41%, βαμβάκια σε ποσοστό 37% και όλες οι άλλες καλλιέργειες (κτηνοτροφικά φυτά, κηπευτικά, οπωροφόρα κλπ) καλύπτουν το υπόλοιπο 22%. Κύριο αίτιο στην μονοκαλλιέργεια και στην καταλυτική κυριαρχία του βαμβακιού αποτελούν οι χορηγούμενες υψηλές επιδοτήσεις στο προϊόν αυτό, σε σχέση με τα λοιπά αγροτικά προϊόντα, με την καλλιέργεια του, ως πλέον συμφέρουσα, να αποτελεί μονόδρομο για τους αγρότες της Θεσσαλίας αλλά και της λοιπής χώρας, και αυτό είναι εύλογο. Εξ αιτίας της ακολουθούμενης πολιτικής αυτής για το βαμβάκι, είναι να μην τηρούνται από πλευράς αγροτών οι κανόνες της ορθής γεωργικής πρακτικής και να έχει εγκαταλειφθεί πλήρως η αμειψισπορά (εναλλαγή) των καλλιεργειών. Η λανθασμένη αυτή πολιτική, οδήγησε στην απόπλυση και την σκελετοποίηση των εδαφών από τις υπεραρδεύσεις, στην παντελή έλλειψη οργανικής ουσίας και στη μείωση της γονιμότητας τους. Συνέπεια τούτων είναι να απαιτούνται διαρκώς και νέες αυξημένες εισροές από αγροχημικά (λιπάσματα, φυτοφάρμακα), και να γίνεται αλόγιστη χρήση τους, με αποτέλεσμα την αύξηση του κόστους παραγωγής, την ρύπανση των υδάτινων αποδεκτών και την μείωση της βιοποικιλότητας. Ληστρική είναι και η εκμετάλλευση του υπόγειου υδροφορέα, η άντληση νερού από τις γεωτρήσεις γίνεται από εξόχως μεγάλα βάθη, που θα ήταν εντελώς αντιοικονομική σε άλλες περιπτώσεις. Το δε αντλούμενο νερό προέρχεται από υδροφόρους ορίζοντες συχνά μη ανανεώσιμους, πράγμα που δημιουργεί περιβαλλοντικά προβλήματα όπως η υφαλμύρινση των υδάτων, η ερημοποίηση των εδαφών καθώς και πρόκληση καθιζήσεων και ρωγμών, επιπτώσεις που είναι μη αναστρέψιμες.
Διαχείριση φυσικών πόρων
Αντί να απαιτηθεί σύνεση από τους αγρότες στη διαχείριση των φυσικών πόρων και να τους θέσουν στο ύψος των ευθυνών τους, και να οδηγηθούν σε καλλιεργητικά συστήματα και πρακτικές που θα αποσκοπούν στην προστασία και αειφορική διαχείριση των φυσικών πόρων, οι ταγοί της πολιτικής μας ζωής και τα κόμματα με το λαϊκισμό τους, που είναι και ο κοινός τους παρανομαστής, τους υπόσχονται έργα πολυδάπανα, μεσσιανικής αντίληψης. «Ναι στην ανάπτυξη, ναι στην εκτροπή» γράφουν πινακίδες στη Λάρισα, που με τα ακολουθούμενα σήμερα πρότυπα εκμετάλλευσης, να υπάρχει δυσχέρεια στην απορρόφηση των προϊόντων, συχνά να παραμένουν αζήτητα, ή να οδηγούνται στις χωματερές και οι πάντα «αδικημένοι αγρότες» της Θεσσαλίας να κλείνουν το οδικό δίκτυο και να κόβουν την Ελλάδα στα δύο.
Δεν θα αναφερθώ στην κάλυψη των αναγκών για ύδρευση, είναι γεγονός ότι με την αύξηση του πληθυσμού αυτές θα μεγαλώνουν, θεωρώ όμως ότι με τους προαναφερθέντες ταμιευτήρες, μπορεί να αντιμετωπισθεί ριζικά η όποια ζήτηση.
Τέλος, θεωρώ ως υπερβολικό να κατηγορούν ο κ. Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ και η «Πανθεσσαλική Συντονιστική Επιτροπή για την εκτροπή του Αχελώου» τους Αιτωλούς και Ακαρνάνες για τοπικισμό, δεν είναι δα και οι μόνοι στην Ελλάδα.
Υ.Γ. Υπηρέτησα στο Υπουργείο Γεωργίας στη «Διεύθυνση Σχεδιασμού και Παρακολούθησης Έργων και Αξιοποίησης Εδαφοϋδατικών Πόρων», υπήρξα επίσης μέλος της Διυπουργικής Επιτροπής για την εκτροπή του Αχελώου ποταμού.
Γιώργος Σ. Φατούρος
Γεωπόνος
Σάββατο 29 Μαρτίου 2008
Λίμνη Κορώνεια
Επιστολή προς την εφημερίδα Καθημερινή
Παρακολουθώ τους τελευταίους μήνες τη φιλολογία που έχει αναπτυχθεί για την απώλεια της λίμνης Κορώνειας, και τα δάκρυα που χύνονται γι’ αυτήν, μόνο που αυτά δε επαρκούν για την σωτηρία της λίμνης, ώστε να την επαναφέρουν στην αρχική της κατάσταση. Επιτρέψτε μου να διατυπώσω την άποψη μου πάνω στο θέμα, ως γεωπόνου που θήτευσε, επί μακρόν, στο Υπ. Γεωργίας στην αξιοποίηση, διαχείριση και στον έλεγχο της ποιότητας των υδατικών πόρων της χώρας, αλλά και ως συγγραφέα του βιβλίου «Λιμνών Περιήγηση».
Στο βιβλίο μου για τη λίμνη Κορώνεια αναφέρω:
«…. Η επιφάνειά της (λίμνης) κατά τη δεκαετία 1970-1980 ανερχόταν σε 48 τετρ. χλμ., το μέσο βάθος της ήταν 5 μ. και το υδατικό της δυναμικό έφτανε τα 300 εκατομμύρια κυβικά μέτρα. Σήμερα παρατηρείται σημαντική πτώση της στάθμης της λίμνης. Το βάθος της φτάνει το 1 μ., ο καθρέφτης της λίμνης περιορίστηκε στα 30 τετρ. χλμ. και ο όγκος του νερού μειώθηκε στο ένα δέκατο του αρχικού.
Λόγω της γειτνίασής της με τα πληθυσμιακά κέντρα του Λαγκαδά και της Θεσσαλονίκης δέχεται έντονες ανθρωπογενείς πιέσεις. Έχει καταστεί ευτροφική εξαιτίας της συγκέντρωσης βιομηχανικών και γεωργικών δραστηριοτήτων στην περιοχή, με αποτέλεσμα την έντονη ζήτηση νερού, τη ρύπανσή της και την υποβάθμιση του οικοσυστήματος.
Με την πτώση της στάθμης και την απόσυρση των νερών αποκαλύφθηκαν τεράστιες εκτάσεις γης –περί τα 18.000 στρέμματα–, οι οποίες καταπατήθηκαν από τους περίοικους και αποδόθηκαν στη γεωργία. Αυτό είχε ως συνέπεια τη δημιουργία ενός φαύλου κύκλου, εξαιτίας της συνεχούς αύξησης των απολήψεων νερού για την άρδευση των νεοαποκαλυφθησόμενων εκτάσεων. Οι απολήψεις γίνονται είτε απευθείας από τη λίμνη είτε από τον αβαθή υδροφορέα της λεκάνης της, με συνέπεια την πτώση της στάθμης του υδροφόρου ορίζοντα της περιοχής. Οι εισροές προς τη λίμνη δεν είναι πλέον επαρκείς για να καλύψουν το έλλειμμα και το υδατικό ισοζύγιο έχει καταστεί αρνητικό. Δημιουργούνται έτσι αντίστροφες ροές των νερών της λίμνης προς τους υπόγειους εξαντλημένους υδροφόρους ορίζοντες, με επακόλουθο τη διαρκή υποχώρηση του καθρέφτη της λίμνης και την αποκάλυψη και νέων εκτάσεων.
Η γεωργία έχει σημαντική ευθύνη για την ποσοτική και ποιοτική υποβάθμιση της λίμνης. Είναι υπεύθυνη για τη μείωση του όγκου των υδάτων της λίμνης, ως περισσότερο υδροβόρα, και για τις συγκεντρώσεις θρεπτικών αλάτων στα νερά εξαιτίας της χρήσεως των αγροχημικών. Συνυπεύθυνες είναι επίσης οι αγροτοβιομηχανικές μονάδες, καθώς και τα βαφεία, που προκαλούν ποιοτική κυρίως υποβάθμιση. Κάτω από τις συνθήκες αυτές η λίμνη από εύτροφη μετατράπηκε σε υπερτροφική, δημιουργώντας ανοξικές έως και τοξικές συνθήκες και καθιστώντας έτσι αδύνατη την επιβίωση των οργανισμών. Προκαλούνται θάνατοι ψαριών και εξαφάνιση των πουλιών λόγω αδυναμίας εξεύρεσης τροφής. To φθινόπωρο του 2004 ακολούθησαν και μαζικοί θάνατοι δεκάδων χιλιάδων πουλιών, πολλά από τα οποία ήταν σπάνια, εξαιτίας της παρουσίας στη λίμνη του βακτηρίου Clostridium botulinum, που παράγει τοξίνη.
Για τη σωτηρία της λίμνης έχουν γίνει πολλές μελέτες και έχουν προταθεί διάφορες λύσεις. Πολύ φοβούμεθα ο,τι και να επιλεγεί τελικά, η λίμνη δεν θα επανέλθει στην αρχική της κατάσταση και ισορροπία και ότι όλα θα αποτελέσουν μια εξόχως δαπανηρή συντήρηση του σημερινού καθεστώτος. Φρονούμε ότι τα πράγματα είναι πιο απλά, αρκεί να εφαρμοστεί η κειμένη νομοθεσία, με την αποβολή των καταπατητών, την τήρηση των κανόνων ορθής γεωργικής πρακτικής από πλευράς αγροτών και τη συμμόρφωση των βιοτεχνιών και βιομηχανιών σε ό,τι αφορά τη λειτουργία των εγκαταστάσεων βιολογικού καθαρισμού. Οι δε απολήψεις νερού, για την όποια χρήση, να μη διαταράσσουν το υδατικό ισοζύγιο της υδρολογικής της λεκάνης».
Πρέπει να σημειώσω ότι οι καταπατητές των είκοσι και πλέον χιλιάδων στρεμμάτων, εκτιμάται ότι αντλούν για την άρδευση των εγκατεστημένων εκεί καλλιεργειών, είτε απ’ ευθείας από την λίμνη, είτε από τη λεκάνη απορροής της λίμνης, τουλάχιστον περί τα 15 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού ετησίως. Συνέπεια αυτών είναι ο καθρέπτης της λίμνης να έχει συρρικνωθεί σήμερα στα 10 χιλιάδες περίπου στρέμματα, το ύψος της στάθμης της να βρίσκεται στο μισό μέτρο και ο όγκος νερού να έχει περιορισθεί στα 5 εκατομμύρια κυβικά μέτρα περίπου, με συνεπακόλουθο την καταστροφή της πανίδας της.
Για την σωτηρία και την επανάκαμψη της λίμνης, σύμφωνα με το «Αναθεωρημένο Σχέδιο για την Περιβαλλοντική Αποκατάσταση της Κορώνειας» (ΟΙΚΟ τεύχος 61) προτείνεται μια σειρά από δράσεις, μεταξύ των άλλων επιδιώκεται η μειωμένη χρήση νερού σε 13.000 στρέμματα από τις παράνομες αρδεύσεις. Και εδώ πιστεύω πως είναι το λάθος που υποκρύπτει το λεγόμενο «πολιτικό κόστος» και εμπεριέχει αρκετό λαϊκισμό. Γιατί αυτά τα 13.000 στρέμματα, είναι οι καταπατημένες εκτάσεις που αποκαλύφθηκαν με την υποχώρηση της στάθμης της λίμνης. Για δε την άρδευση τους θα απαιτούνται ετησίως περί τα 8 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού. Με άλλα λόγια στην ουσία, τα πολυδάπανα έργα για τη σωτηρία της λίμνης, θα δημιουργήσουν ένα είδος ταμιευτήρα, για την εξυπηρέτησε των αρδευτικών αναγκών των καταπατημένων και διαιώνιση του φαύλου καθεστώτος.
Κατά την γνώμη μου εκείνο που απαιτείται, είναι, εκτός της αποβολής των καταπατητών, να απαγορευθεί αυστηρά η εγκατάσταση αρδευόμενων καλλιεργειών στις καταπατημένες εκτάσεις. Να περιοριστούν επίσης οι αρδεύσεις και στην ευρύτερη λεκάνη απορροής της λίμνης, όπου εκεί θα πρέπει να εφαρμόζονται προγράμματα αμειψισποράς (εναλλαγής) των καλλιεργειών, στα οποία υποχρεωτικά θα περιλαμβάνεται και μία ξερική καλλιέργεια, προκειμένου να μειωθούν οι απολήψεις σε νερό. Έτσι θα μπορέσει να επανέλθει βαθμιαία, σε βάθος χρόνου η λίμνη, να αποκτήσει τον αρχικό όγκο νερού και την αρχική της στάθμη και έκταση και να ανακάμψουν τα φυσικά της οικοσυστήματα.
Επανασύσταση λιμνών
Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον διάβασα στην Καθημερινή την επανασύσταση-μερική έστω- της λίμνης Μαυρούδας, στο νομό Θεσσαλονίκης. Μια σπουδαία δουλειά που περατώθηκε από το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων και φαίνεται πως η όλη προσπάθεια θα έχει συνέχεια, με τις προγραμματιζόμενες επανασυστάσεις στις λίμνες Καλλιπεύκης, Κάρλας και Δράνας.
Συχνά μιλάμε και γράφουμε για τους υγρότοπους που αποξηράνθηκαν, ενέργειες που με τα σημερινά μέτρα μας φαίνονται ακατανόητες και εν πολλοίς είναι. Κατ’ αρχήν όμως θα πρέπει να εξετάσει κανείς τους λόγους για τους οποίους έγιναν οι αποξηράνσεις και να έλθει στο πνεύμα, στις συνθήκες και στις γνώσεις εκείνων των εποχών. Η προσπάθεια του ανθρώπου για την τιθάσευση του υγρού στοιχείου, τον περιορισμό του για την απόκτηση γης και την επ’ ωφελεία χρήση του, ξεκίνησε πριν από χιλιετίες. Οι Άθλοι του Ηρακλή, η πάλη του με τον Αχελώο, συμβολίζουν αυτήν την προσπάθεια του ανθρώπου. Μάλιστα η Κωπαΐδα είχε αποξηρανθεί και κατά την εποχή του χαλκού, από τους Μινύες,. Στους νεότερους χρόνους -με τη σύσταση του Ελληνικού Κράτους- και περί τα τέλη του 19ου αιώνα, ξεκίνησαν τα μεγάλα εγγειοβελτιωτικά έργα, πάλι με τη λίμνη Κωπαΐδα και συνεχίστηκαν εντατικά στα μετά την Μικρασιατική Καταστροφή χρόνια. Με σκοπό την παραχώρηση γεωργικής γης στους ακτήμονες, την αποκατάσταση των προσφύγων της Μικρασιατικής καταστροφής και την αντιμετώπιση των ελωδών πυρετών, που τότε μάστιζαν κυριολεκτικά την Ελλάδα.
Χαρακτηριστική για την Κωπαΐδα είναι η περιγραφή του Γάλλου διπλωμάτη Henri Belle (1874), στο βιβλίο του «Ταξίδι στην Ελλάδα». «…Στην περιοχή της Κωπαΐδας(…) ο πυρετός αποδεκατίζει τον πληθυσμό. Στα τέσσερα παιδιά τα τρία πεθαίνουν από πυρετούς και τα υπόλοιπα συνεχίζουν μια άθλια αρρωστιάρικη ζωή(…) ο χωρικός εξαντλημένος από τον πυρετό που άρπαξε μέσα στα έλη, (…)τρέμοντας την ώρα που θα μπορέσει και πάλι να σκαλίσει το πνιγμένο στη θανατηφόρα μόλυνση έδαφος που του δίνει την τροφή, μα και το θάνατο πριν από τα σαράντα του χρόνια».
Με την αποξήρανση της Κωπαΐδας άλλαξε όχι μόνο την μορφή του αγροτικού τοπίου αλλά και τα οικονομικά της Ελλάδας. Μάλιστα ειπώθηκε, ότι χάρις στην αποξήρανσή της, μεγάλωσε ο στεριανός ελλαδικός χώρος κατά 230.000 στρέμματα.
Η πολιτική αυτή των αποξηράνσεων συνεχίστηκε, με το πρόσχημα συχνά της αποκατάστασης των ακτημόνων, με συνέπεια να απολεσθεί το 70% περίπου των ελληνικών υγροτόπων. Οι αποξηράνσεις που έγιναν ήσαν ολοκληρωτικές, ακολουθήθηκε στην απομάκρυνση του νερού, ένα είδος «τελικής λύσης», ενώ θα μπορούσε να διατηρηθεί τμήμα του υγρότοπου, με τις αξίες του.
Σε ότι αφορά τη λίμνη Καλλιπεύκης ή Ασκουρίδα, ή Νεζερός, αναφερομένη και ως «σκοτεινόχρους οφθαλμός» του Κάτω Ολύμπου, αυτή αποξηράνθηκε το 1912.
Η λιμνοθάλασσα Δράνα, στο Δέλτα του Έβρου, αποξηράνθηκε αυθαίρετα το 1987 από τους αγρότες της περιοχής, με το πρόσχημα της προστασίας των παρακείμενων αγρών τους από την αλάτωση, επειδή επηρεάζονταν από τα υφάλμυρα νερά της λιμνοθάλασσας.
Όσο για την Κάρλα ήταν μια λίμνη ανεξέλεγκτη. Η ανάγκη για προστασία της γεωργικής γης από τις πλημμύρες, τα νερά της που ήταν βεβαρημένα με άλατα και ακατάλληλα για άρδευση, οδήγησαν την πολιτεία στην απόφαση να αποξηράνει τη λίμνη, με σκοπό στη συνέχεια να ακολουθήσει η κατασκευή ταμιευτήρα σε έκταση 64.700 στρεμμάτων, για την αντιμετώπιση των πλημμυρών και την ταμίευση νερού για άρδευση. Με την απομάκρυνση όμως των νερών της λίμνης, οι εκτάσεις που αποκαλύφθηκαν, άνοιξαν τη βουλιμία πολλών, οι οποίοι και πίεσαν την πολιτεία να τις παραχωρήσει σαν γεωργική γη. Η πολιτεία μοιραία ενέδωσε στις πιέσεις, προχώρησε σε προσωρινή διανομή της γης και δεν προχώρησε στην κατασκευή του ταμιευτήρα και των λοιπών έργων. Όλα όμως αυτά αποδείχτηκαν ότι ήταν ένα τραγικό λάθος. Τα εδάφη που αποκαλύφθηκαν ήταν παθογενή και ακατάλληλα για καλλιέργεια. Το μικροκλίμα της περιοχής άλλαξε. Η στάθμη του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα της περιοχής, λόγω των υπεραντλήσεων, έπεσε δραματικά, προκλήθηκε υφαλμύρινση των υδάτων και καθίζηση των εδαφών. Δυσμενείς ήταν και οι επιπτώσεις στην πανίδα και στη χλωρίδα της περιοχής. Για την αντιμετώπιση των δυσμενών αυτών επιπτώσεων και την επαναφορά της οικολογικής ισορροπίας στην περιοχή, η πολιτεία προχώρησε και ολοκλήρωσε πρόσφατα την κατασκευή ταμιευτήρα, εκτάσεως 38.000 στρεμμάτων και αναμένεται η δημιουργία τεχνητών υγροτόπων και η κατασκευή αρδευτικών δικτύων.
Όλως αναίτια και παράλογη ενέργεια και ουσιαστική περιβαλλοντική καταστροφή, αποτελεί η αποξήρανση της λιμνοθάλασσας της Αγουλινίτσας, στην Ηλεία, τα εδάφη που αποκαλύφθηκαν είναι αλατούχα και μειωμένης παραγωγικότητας. Παράλληλα χάθηκε ο μοναδικός αλιευτικός της πλούτος, σε χέλια κυρίως, άλλωστε η ονομασία «Αγουλινίτσα» προέρχεται από την ιταλική λέξη «anguilla» που σημαίνει χέλι, παράλληλα έσπασε ο κρίκος στην αλυσίδα των υγροτόπων της δυτικής Ελλάδας και καλό θα ήταν να επανεξετασθεί η επανασύστασή της.
Απ’ ότι γνωρίζω, ενδιαφέρον υπάρχει για μερική επανασύσταση της άλλοτε λίμνης Ξυνιάδας, στη Φθιώτιδα, προκειμένου να λειτουργήσει και σαν ταμιευτήρας.
Θα πρέπει να επανεξετασθεί η κατά το δυνατό επαναφορά των υγροτοπικών λειτουργιών στη λίμνη των Ιωαννίνων και στα πρώην έλη Λαψίστας. Απώλεια και αυτά στο βωμό της ανάπτυξης, που ήταν ένα λάθος που έγινε από άγνοια.
Αναφέρθηκα στις ανωτέρω περιπτώσεις για να δείξω το μέγεθος της δουλειάς που θα μπορούσε να ακολουθήσει. Τώρα που με τη σημερινή εμπειρία και γνώση, γνωρίζουμε τα λάθη που έγιναν, από τις επιλογές εκείνων των εποχών και να προχωρήσουμε, στο μέτρο πάντα του εφικτού, στην επανασύσταση των χαμένων λιμνών, μια και δεν είναι λίγες οι φωνές εκείνων που το επιθυμούν.