Οικονομία νερού στις αρδεύσεις

Παρακολουθώ τα συχνά δημοσιεύματα των εφημερίδων, που αναφέρονται στη σπάταλη χρήση των υδατικών πόρων από πλευράς αγροτών, με τη γεωργία να καταναλώνει το 86% του νερού. Και ότι θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα για τον περιορισμό της σπάταλης αυτής και αλόγιστης χρήσης του, τώρα που το φάσμα της λειψυδρίας κάνει έντονη την παρουσία του
Πρέπει να πούμε ότι στην Ελλάδα λειτουργούν σημαντικά συλλογικά αρδευτικά δίκτυα, όπου η μεταφορά και εφαρμογή του νερού γίνεται μέσα από ανοικτές διώρυγες, ή κλειστά δίκτυα υπό πίεση, τα δίκτυα αυτά είναι κατά βάση πεπαλαιωμένα και οι απώλειες σε νερό σημαντικές. Ουσιαστικό περιορισμό στην σπατάλη του νερού θα αποτελούσε η μετατροπή των ανοικτών δικτύων σε κλειστά, με συμμετοχή των αγροτών στις δαπάνες, αλλά και η χρέωση του νερού με το κυβικό μέτρο. Στην περίπτωση των ανοικτών δικτύων τούτο δεν είναι εφικτό και η χρέωση του γίνεται με βάση το είδος της καλλιέργειας και την έκταση. Στα κλειστά δίκτυα, όπου οι υδροληψίες φέρουν υδρομετρητές, η χρέωση του νερού αποφεύγεται να γίνεται με το κυβικό και γίνεται πάλι με το είδος της καλλιέργειας και την έκταση, με συνέπεια οι αγρότες να ξεχνούν να κλείνουν την στρόφιγγα και το νερό να ρέει σπάταλα, να καταναλώνεται ενέργεια και να παρατηρούνται διαβρώσεις και αποπλύσεις εδαφών.
Αιτία επίσης της κατασπατάλησης των υδατικών πόρων και ειδικότερα η εξάντληση του υπόγειου υδροφορέα, ο οποίος έπρεπε να αποτελεί τα στρατηγικά αποθέματα νερού, είναι και η επιδότηση της βαμβακοκαλλιέργειας. Οι αγρότες με τις υψηλές τιμές που απολάμβαναν προχώρησαν σε επέκταση της καλλιέργειας του βαμβακιού (και αυτό είναι εύλογο) και σε ανόρυξη γεωτρήσεων σε εξόχως μεγάλα βάθη που από κάθε πλευρά η λειτουργία τους είναι αντιοικονομική. Το δε αντλούμενο νερό προέρχεται από υδροφόρους ορίζοντες συχνά μη ανανεώσιμους, πράγμα που δημιουργεί περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως η υφαλμύρινση των υδάτων, από την εισροή του μετώπου της θάλασσας στην ενδοχώρα, την ερημοποίηση των εδαφών, καθώς και πρόκληση καθιζήσεων και ρωγμών, επιπτώσεις που είναι μη αναστρέψιμες. Πέραν τούτου με τη λανθασμένη αυτή πολιτική, από τις υπεραρδεύσεις, οδηγηθήκαμε στην απόπλυση και την σκελετοποίηση των εδαφών από την έλλειψη οργανικής ουσίας και στη μείωση της γονιμότητας τους. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι να απαιτούνται διαρκώς νέες αυξημένες εισροές σε λιπάσματα και φυτοφάρμακα, με συνέπεια την αύξηση του κόστους παραγωγής, την ρύπανση των υδάτινων αποδεκτών και την μείωση της βιοποικιλότητας.
Για την αποφυγή των προαναφερθέντων, προϋπόθεση για τη χορήγηση επιδότησης, από πλευράς πολιτείας, για την καλλιέργεια βαμβακιού, αλλά και για την όποια καλλιέργεια, θα έπρεπε να αποτελεί η αυστηρή τήρηση από πλευράς αγροτών των «Κωδικών της ορθής Γεωργικής Πρακτικής». Η δε καλλιέργεια του βαμβακιού έπρεπε να ενταχθεί σε ένα σύστημα πολυετούς αμειψισποράς (εναλλαγής των καλλιεργειών), μέσα στις οποίες θα να παρεμβάλετε και μια ξερική καλλιέργεια.
Από λαϊκισμό, αλλά και την υστερόβουλη σκέψη της καρπώσεως μεγαλύτερων εισροών από την Ε Ε, άφησαν τους αγρότες ανεξέλεγκτους να καλλιεργούν συνεχώς βαμβάκι, με δυσμενή αποτελέσματα στους εδαφικούς και υδατικούς πόρους, αδιαφορώντας για το περιβάλλον και τις αντοχές της οικονομίας, ας μην ξεχνάμε και το σύνθημα «όλα τα κιλά, όλα τα λεφτά».
Η μέθοδος άρδευσης που συγκεντρώνει τα περισσότερα πλεονεκτήματα για την εξοικονόμηση νερού και όχι μόνο, είναι η άρδευση με σταγόνες, μόνο που για να είναι εφικτή η εγκατάσταση τέτοιων συστημάτων, πρέπει να το επιτρέπει και το είδος της καλλιέργειας. Πέραν τούτου τα συστήματα αυτά είναι μόνιμα και απαιτούν λόγω του υψηλού αρχικού κόστους εγκατάστασης, οι εκτάσεις να είναι ιδιόκτητες, ή σε περίπτωση μισθωμένων αγροτεμαχίων η μίσθωση να γίνεται σε βάθους χρόνου επαρκούς για την απόσβεση της εγκατάστασης ενός τέτοιου συστήματος. Εξ αιτίας της ακολουθούμενης πρακτικής της μίσθωσης των αγροτεμαχίων σε περιορισμένο βάθος χρόνου, είναι και ο λόγος που συχνά οι αγρότες οδηγούνται στην άρδευση με κανόνια, επειδή τα αρδευτικά αυτά συγκροτήματα τους δίνουν την ευχέρεια να τα μετακινούν εύκολα από το ένα αγροτεμάχιο στο άλλο. Γι’ αυτό η πολιτεία θα πρέπει να λάβει μέτρα προς την κατεύθυνση αυτή.
Πάντως εγώ δεν είμαι αισιόδοξος, γιατί απαιτείται ριζική αλλαγή νοοτροπίας από πλευράς φορέων και αγροτών. Σε μια σύσκεψη που είχα λάβει μέρος, πριν από χρόνια στη Λάρισα, για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας, μεταξύ υπηρεσιακών παραγόντων και εκπροσώπων των αγροτών, σε ερώτηση προς τον πρόεδρο του Τοπικού Οργανισμού Εγγείων Βελτιώσεων, για το τι μέτρα προτείνει για την αντιμετώπιση της κατάστασης, αυτός απάντησε «να αποζημιωθούν από τον ΕΛΓΑ». Και να είστε βέβαιοι, ότι η όποια οικονομία νερού ήθελε ποτέ προκύψει, αυτή θα οδηγήσει σε επέκταση των αρδευόμενων εκτάσεων.